CD Lesson 01 – What is Graphic Design?

ग्राफिक डिझाईनची व्याख्या. (Definition of Graphic Design)

“संबंधित विषयानुरूप विशिष्ट संदेश देण्यासाठी उपलब्ध रॉ मटेरियलच्या आधारे पूरक विचार प्रक्रिया आणि सूक्ष्म निरीक्षणातून सुचलेल्या सर्जनशील कल्पनेवर आधारित विशिष्ट टूल्स वापरून दृक-श्राव्य घटकांची परिणामकारक आणि आकर्षक रचना करून निर्माण केलेल्या कलाकृतीला ग्राफिक डिझाईन म्हणतात.”

“Graphic design is an effective and attractive composition of audio-visual elements, created using specific tools with the creative idea that comes through a complementary thought process and subtle observation, based on the available raw material to convey a specific message, according to the relevant subject.”

ग्राफिक डिझाईनच्या ह्या व्याख्येचं स्पष्टीकरण करून आपण ग्राफिक डिझाईन म्हणजे काय ते अगोदर समजून घेऊ. म्हणजे ग्राफिक डिझाईन म्हणजे नक्की काय असतं याची तुम्हाला कल्पना येईल. ग्राफिक डिझाईनच्या ह्या व्याख्येतील मुख्य मुद्दे आपण समजून घेऊ. 

1. संबंधित विषय म्हणजे काय? 

संबंधित विषय म्हणजे ज्या विषयासंबधित ग्राफिक डिझाईन बनवायचे आहे तो विषय. हा विषय वैयक्तिक, कौटुंबिक, सामाजिक, शैक्षणिक, व्यावसायिक, आर्थिक, पारमार्थिक, वैज्ञानिक, किंवा इतर कोणताही असू शकतो. खरं तर ग्राफिक डिझाईनचे विषय हे सिमीत नसतात. 

ग्राफिक डिझाईनचा संबंध व्यावसायिकतेशी थोडा अधिक येतो. कारण व्यावसायिकाला त्याच्या व्यवसाय वृद्धीसाठी ग्राफिक डिझाईनची खूप गरज असते. यामध्ये विशेषतः उद्योग / व्यवसाय, प्रॉडक्ट, आणि सेवा यांच्या ऍडव्हर्टायझिंग आणि मार्केटिंगसाठी डिझाईन्स बनवायची असतात. समजा गरम मसाला हा प्रॉडक्ट असेल आणि त्याच्या पॅकिंगचा बॉक्स किंवा पाऊच बनवायचा आहे. तर गरम मसाला हा विषय झाला. आणि हा विषय लक्षात घेऊन त्यानुसार त्याच्या बॉक्स किंवा पाऊचसाठी ग्राफिक डिझाईन बनवायचं असतं. सारांश संबंधित विषयानुरूप म्हणजे प्रत्यक्ष डिझाईनला सुरुवात करण्याआधी संबंधित विषयाचा अभ्यास करायचा असतो. विषयानुरूप बॉक्स डिझाईन बनविणे हे एक ग्राफिक डिझाईन झाले. पण एकाच विषयानुरूप म्हणजे इथे गरम मसाल्यासाठी अर्थात एकाच प्रॉडक्टच्या जाहिरात, मार्केटिंग आणि प्रमोशन साठी अनेक प्रकारची डिझाईन्स बनवायची असतात. नव्हे तर एकाच प्रॉडक्ट साठी विविध प्रकारच्या डिझाईन्सची एक मालिकाच असते. 

ज्या विषयाचे ग्राफिक डिझाईन बनवायचे आहे तो विषय अगोदर पूर्णपणे समजून घ्यावा लागतो. तो विषय एखादा विचार असू शकतो, एखादा प्रॉडक्ट असू शकतो, एखादी योजना असू शकते, एखादी सेवा असू शकतो किंवा काहीही. दैनंदिन व्यवहाराशी संबंधित कोणताही विषय ग्राफिक डिझाईनचा विषय असू शकतो.

तुम्हाला तुमचे मत व्यक्त करायचे आहे, किंवा तुम्हाला तुमच्याबद्दल सांगायचे आहे. म्हणजे तुमचा हा वैयक्तिक विषय तुम्ही ग्राफिक डिझाईनच्या माध्यमातून सांगू शकता. समजा तुम्हाला तुमच्याविषयी किंवा तुमच्या एखाद्या अनुभवावर आधारित पुस्तक लिहावेसे वाटले. तर ते पुस्तक म्हणजे एक ग्राफिक डिझाईन असते. मग त्या पुस्तकाच्या कव्हर पासून त्या पुस्तकाच्या अंतर्गत सजावटीच्या अनेक गोष्टी ग्राफिक डिझाईनमध्ये येतात. 

विशिष्ट संदेश देणे. (Giving a Message)

ग्राफिक डिझाईनचा विषय निश्चित करून तो पूर्णपणे समजून घेतल्यावर त्या विषयाची नेमकी कोणती माहिती सांगायची आहे, संबंधित विषयाबद्दल डायरेक्ट, इन डायरेक्ट कोणता संदेश दिला गेला पाहिजे ते निश्चित करावे लागते. संबंधित विषयातील स्पर्धकांच्या  (competitor) ग्राफिक डिझाईनमधील संदेशांचा अभ्यास करून त्यांच्यापेक्षा वेगळा संदेश कसा देता येईल ह्याचा विचार करावा लागतो. निवडलेल्या विषयाची एक वेगळी आयडेंटिटी निर्माण होण्यासाठी हे महत्वाचं आहे. त्यासाठी निवडलेल्या विषयातील स्पर्धकांचा अभ्यास करणे हेही तितकेच महत्वाचे आहे. 

ग्राफिक डिझाईन हे एक मानसशास्त्र आहे, एक तर्कशास्त्र सुद्धा आहे. एखाद्या प्रॉडक्ट विषयी विशिष्ट संदेश देण्यासाठी ग्राफिक डिझाईनमध्ये काय असलं पाहिजे हे मानस शास्त्र आणि तर्क शास्त्राच्या आधारे निश्चित करता येते. ग्राहकाच्या मनात प्रॉडक्ट विषयी विश्वास निर्माण करण्याचे काम हा संदेश करत असतो. संदेश पटला तर ग्राहक तो प्रॉडक्ट किंवा सेवा विकत घेण्याचा विचार करतो. किंबहुना असे म्हणता येईल कि  हा संदेश ग्राहकाला तो प्रॉडक्ट विकत घेण्यासाठी प्रवृत्त करतो.  संदेश ही मनावर परिणाम करणारी एक अदृश्य शक्ती आहे. त्यामुळे ग्राफिक डिझाईनमधून कळत नकळत जाणारा संदेश  खूप महत्वाचा असतो. कोणतंही ग्राफिक डिझाईन पाहिल्यानंतर एखाद्याला मनापासून जे वाटतं तो त्या संदेशाचा परिणाम असतो. आणि त्या परिणामानुसार त्याची कृती घडत असते. अपेक्षित कृती घडणं हे त्या डिझाईनचं यश असत. 

3. उपलब्ध रॉ मटेरियल.

कोणत्याही निर्मितीसाठी रॉ मटेरिअलची गरज असतेच. तशीच ग्राफिक डिझाईनसाठीही रॉ मटेरिअलची गरज असते. आता हे रॉ मटेरियल कोणते? प्रत्येक व्यक्तीकडे कमी अधिक प्रमाणात हे रॉ मटेरियल असते. ह्या रॉ मटेरिअलवरच डिझाईनचा दर्जा ठरतो. रॉ मटेरियल दोन प्रकारचं असतं. एक दृश्य रॉ मटेरियल आणि दुसरं अदृश्य रॉ मटेरियल. दृश्य रॉ मटेरिअलमध्ये कागद, पेन्सिल, कॅमेरा, कॉम्प्युटर, सॉफ्टवेअर, वेगवेगळे आकार, कलर, फोटो इमेज, आदी मटेरियल येतं. आणि अदृश्य मटेरिअलमध्ये जन्मा पासून आतापर्यंत मिळालेला चांगला वाईट अनुभव, आज अखेर केलेला विविध विषयांचा अभ्यास, पाहिलेल्या गोष्टी, विशिष्ट विषयाचं ज्ञान, चिंतन, मनन करण्याची वृत्ती, तुमचे विचार, तुमची मतं. तुमचा जीवनाकडे बघण्याचा दृष्टिकोन, आदी अनेक गोष्टी येतात. 

आपल्या अवती भोवती घडत असलेल्या घटनांविषयी आपण किती जागरूक असतो हाही ग्राफिक डिझाईनसाठी लागणाऱ्या रॉ मटेरिअलचाच भाग आहे. इनपुट आणि आऊटपुट ह्या संज्ञा सर्वाना माहित आहेत. त्यानुसार ग्राफिक डिझाईनसाठी लागणारी मानवी इनपुट साधने म्हणजे डोळ्याने पाहणे, वाचणे, कानाने ऐकणे, जिभेने चव घेणे, नाकाने मिळणारा गंध. स्पर्श, इत्यादी, इत्यादी.  तात्पर्य मानवी इनपुट इंद्रियांच्या साहाय्याने तुम्ही मिळविलेले ज्ञान हे ग्राफिक डिझाईनचे रॉ मटेरियल असते. ह्या सर्व रॉ मटेरिअलच्या विशिष्ट प्रकारे केलेल्या मिश्रणातून ग्राफिक डिझाईन बनते.

4. पूरक विचार प्रक्रिया. 

दृश्य किंवा अदृश्य रॉ मटेरियलचा उपयोग तुम्ही तुमच्या गरजेनुसार अनेक कारणांसाठी करू शकता. किंबहुना ही प्रोसेस तुमच्या जीवनात कळत नकळत सुरूच असते. पण आपण त्याकडे कधी फार गांभीर्याने पाहत नाही. जेंव्हा तुम्हाला काहीतरी करायचं आहे. तेंव्हा ते करण्यासाठी जे रॉ मटेरियल लागतं ते तुम्ही विकत / फुकट कसेही घेऊन येता. म्हणजे मला जे काय करायचं आहे हे अगोदर ठरतं. आणि ते ठरण्यासाठी तुमच्या जवळ असलेल्या किंवा तुम्हाला माहित असलेल्या रॉ मटेरिअलच्या आधारे तुम्ही विचार करत असता. कळत नकळत सहज विचार करणं, डोक्यात विचार येणं ही नेहमीच सुरु असलेली एक नैसर्गिक प्रक्रिया आहे. पण जेंव्हा आपण जाणीवपूर्वक एखाद्या विषयासंबंधित विचार करतो तेंव्हा त्यातून खूप चांगलं किंवा खूप वाईट, उपयोगी, निरुपयोगी काही तरी निर्माण होत असतं. ह्या  पूरक विचार प्रक्रियेतूनच ग्राफिक डिझाईन कसं असायला पाहिजे, ते ठरतं. म्हणूनच ह्या मानवी जीवनातील योग्य त्या विचार प्रक्रियेला समजून घेणं हा ग्राफिक डिझाईनच्या अभ्यासातील एक महत्वाचा विषय आहे. ही विषयानुरूप विचार प्रक्रिया अतिशय गुंतागुंतीची असते. आणि  ती मन, भाव, भावना, विचार, बुद्धी, क्रिया, प्रतिक्रिया या सर्वांशी निगडित असते. सूक्ष्म विचार प्रक्रियेतूनच हळू हळू तुमचा स्वभाव बनतो. स्वार्थी / निस्वार्थी वृत्ती बनते, माझं आणि तुझं हे वेगळेपण जन्म घेत. राग, द्वेष निर्माण होतो, सत्य / असत्य, श्रद्धा / अंधश्रद्धा ह्या साऱ्या बाबतीत तुम्ही जेवढे परिपक्व असता तेवढं तुमचं डिझाईनही परिपक्व बनतं.  कारण ही परिपक्वता क्रिएटिव्ह ग्राफिक डिझाईनचं रॉ मटेरियल आहे. आणि ही परीपक्वता निर्माण होण्यासाठी कधीही न संपणारी ही पूरक विचार प्रक्रिया महत्वाची आहे. 

5. सूक्ष्म निरीक्षण :

विचार प्रक्रिया सुरु असतानाच तुम्ही तुमच्या आजूबाजूला पाहात असता. तुमच्या कानावर काहीतरी पडत असतं. तुम्ही जे पाहता किंवा ऐकता त्याचा कमी अधिक प्रमाणात तुमच्यावर परिणाम होत असतो. लक्ष कशावर केंद्रित करायचं हे तुमच्या गरजेवर आणि नजरेवर अवलंबून असतं. एखाद्या गोष्टीकडे पाहत असताना तुम्ही जे काय पाहता त्यामध्ये त्याच वेळी मनातील भावना आणि डोक्यातील विचार मिक्स होऊन मेंदूत जे रेकॉर्डिंग होतं ते ग्राफिक डिझाईनसाठी लागणारं रॉ मटेरियल असतं. सूक्ष्म निरीक्षण ही फार अवघड गोष्ट नाही पण त्याची सवय लागायला हवी. वरवर पाहायचं आणि सोडून द्यायचं ही वृत्ती बदलायला हवी. सूक्ष्म निरीक्षणातूनच तर्क केला जातो. ज्याचा उपयोग ग्राफिक डिझाईनमध्ये होतो. म्हणून पाहायला शिकणं हा ग्राफिक डिझाईनचाच एक भाग आहे. समोरचं दृश्य किंवा एखाद्या वास्तूचं हुबेहूब चित्र काढायचं ही एक कलात्मक दृष्टी आणि कौशल्य असते. नुसतं पाहणं म्हणजे सारं काही नाही. तर, समोर जे जे दिसतं त्याचं निरीक्षण करून परीक्षण करायचं. त्यातूनच बोध घ्यायचा. छोटा मोठा एखादा तर्क लावायचा. काहीतरी सिद्ध करायचं. एखादा नवीन अनुभव घ्यायचा. हे सारं निरीक्षणातूनच होतं. शेवटी ह्या साऱ्यांचा उपयोग कसा करायचा हा ग्राफिक डिझाईन अभ्यासक्रमातील एक अदृश्य अभ्यास विषय आहे. पण तो जाणीवपूर्वक शिकावा लागतो. 

6. कल्पना सुचणे.

कल्पना सुचणं ही एक साधी पण अद्भुत गोष्ट आहे. कल्पना कधीकधी अगदी सहजच एका क्षणात सुचते, तर कधी त्यासाठी खूप विचार करावा लागतो. कल्पना सुचण्यासाठी काळ, वेळ नसते. रात्री अपरात्री केंव्हाही अगदी स्वप्नातसुद्धा कल्पना सुचत असते. कमी अधिक प्रमाणात कल्पना सर्वांनाच सुचतात. पूरक विचार आणि सूक्ष्म निरीक्षण करून जे काही करायचं असतं ते साध्य करण्यासाठी कल्पना सुचली पाहिजे.  म्हणजे कल्पना सुचण्यासाठी एखादं वैयक्तिक किंवा व्यावहारिक साध्य निश्चित करावं लागतं. विशेषतः जाहिरातीचे ग्राफिक डिझाईन करण्यासाठी कल्पना खूप महत्वाची असते. कल्पना सुचते कशी? हा ग्राफिक डिझाईनचा एक बेसिक सब्जेक्ट आहे. थोडक्यात सांगायचे झाल्यास, वर उल्लेख केलेल्या दृश्य / अदृश्य रॉ मटेरियलच्या आधारे पूरक विचार प्रक्रिया आणि सूक्ष्म निरीक्षणातून ही कल्पना सुचते. एखादे साध्य पूर्ण करण्यासाठी सुचलेल्या कल्पनेला दृश्य रूपात आणणं म्हणजे ग्राफिक डिझाईन. कल्पनेतूनच सर्जनशीलतेचा जन्म होतो. कोणतीही कल्पना दृश्य रूपात दाखवताना विशिष्ट संदेश देण्यासाठी वापरलेली इतरांपेक्षा वेगळी पद्धत म्हणजेच सर्जनशीलता. कल्पनेचं स्वरूप विषयानुरूप वेगवेगळं असू शकतं. म्हणूनच ग्राफिक डिझाईनर बनण्यासाठी विविध विषयांचा अभ्यास करावा लागतो. नवीन नवीन गोष्टी शिकाव्या लागतात.  

ग्राफिक डिझाईन शिकण्यासाठी एक मानसिकता असावी असावी लागते, कलेची आवड आणि काहीतरी नवीन करण्याची वृत्ती असावी लागते. मी ग्राफिक डिझाइन शिकणारच असा ठाम निश्चय असणं ही आमच्याकडे प्रवेश घेण्यासाठी मुख्य पात्रता आहे. जॉब गॅरंटीचं संकुचित उद्दिष्ट आम्हाला पटत नाही. आम्ही प्रॅक्टिकल नॉलेज गॅरंटी मात्र नक्कीच देतो. जे नॉलेज मनासारखं करिअर घडवायला उपयोगी पडते. 

7. ग्राफिक डिझाईन टूल्स. 

विषयाची निवड, द्यावयाचा संदेश, उपलब्ध रॉ मटेरियल, पूरक विचार प्रक्रिया, सूक्ष्म निरीक्षण आणि कल्पना सुचल्यानंतर प्रत्यक्ष डिझाईन करायला सुरुवात होते. त्यासाठी लागणारी टूल्स कोणती आणि ती टूल्स वापरायची कशी ते शिकावं लागतं. सध्याच्या तीव्र व्यावसायिक स्पर्धेत बाजारात ग्राफिक डिझाईनसाठी लागणारी दृश्य / अदृश्य अनेक टूल्स उपलब्ध आहेत. ग्राफिक डिझाईनच्या विषयानुरूप एकाच कामासाठी अनेक टूल्स असतात. मला काय करायचं आहे आणि त्यासाठी कोणतं टूल वापरायचं यासाठी सुद्धा अभ्यास करावा लागतो, किंवा कोणालातरी विचारायला लागतं. नाहीतर गुगल आहेच. पण तिथेही अनेक पर्यायांपैकी कोणतं टूल निवडायचं हे पण मुश्किल काम असतं. पुन्हा हेच का वापरायचं आणि ते का नाही किंवा त्या दोन्हीत काय फरक आहे? असे अनेक प्रश्न पडतात. ह्या प्रश्नांची सोडवणूक करता करता खूप वेळ आणि पैसा खर्च होतो. एखादं टूल वापरून खात्री करण्यासाठी बरीच वर्षे जातात. गेल्या ३० वर्षातील हा अनुभव आहे. त्यापूर्वी पेन्सिल, कॅमलचे पोस्टर कलर, ब्रश आणि नार्वे पेपर आणला कि डिझाईन सुरु व्हायचं, पण हल्लीचं चित्र खूप वेगळं आहे. बदलणारी टेक्नॉलॉजी ही सोयीची असली तरी ती नेहमीची डोकेदुखी सुद्धा आहे. असो, ग्राफिक डिझाईनसाठी एक चांगला कॉम्प्युटर पाहिजे. (चांगला म्हणजे किमान Core i5, i7, 1TB Hard Disk, 8GB Ram, 2gb Graphic Card, गरजेनुसार नंतर अपडेट करायला लागतोच.) त्यामध्ये किमान कोरल ड्रॉ, इलस्ट्रेटर, फोटोशॉप आणि इन डिझाईन ही चार सॉफ्टवेअर्स इन्स्टॉल करा. चांगला कॉम्प्युटर आणि ही सॉफ्टवेअर्स म्हणजेच प्रोफेशनल ग्राफिक डिझाईनची मुख्य टूल्स आहेत. ही  टूल्स कशी वापरायची? कशासाठी काय वापरायचं?  अगोदर काय नंतर काय वापरायचं? हे सर्व काही मी सांगणार आहे. आणि शिकवणारही आहे. खात्री बाळगा ग्राफिक डिझाईन खरंच खूप सोपं आहे. 

8. ग्राफिक डिझाईनमधील दृक-श्राव्य घटक. 

बेसिक कॉम्प्युटर ऑपरेटिंग तुम्हाला माहित आहे असे मी गृहीत धरले आहे. जर माहित नसेल तर आधी ते शिकून घ्या. आधीच्या सात स्टेप्सनंतर आता कॉम्प्युटर सुरु करून कल्पनेतील चित्र दृश्य रूपात आणायचं असतं. त्यासाठी जे शिकायला लागतं ते खूपच साधं आणि सोपं आहे. लक्षात घ्या शिकणं आणि आत्मसात करून त्यामध्ये प्राविण्य मिळवणे यामध्ये खूप अंतर आहे. उदा. बुद्धिबळाचा खेळ शिकायला तासभर पुरेसा असतो, पण योग्य त्या चाली करून डाव जिंकण्यासाठी नियमित सरावाची गरज असते. ग्राफिक डिझाईनचंही अगदी तसंच आहे. ग्राफिक डिझाईनमध्ये जे असतं ते शिकायला आणि समजायला अगदी सोपं आहे. कारण ग्राफिक डिझाईनमध्ये दृक (डोळ्याला दिसणारे) फक्त आणि फक्त चारच घटक असतात. 

१.  आकार (Shape)  २. रंग (Color) ३. अक्षरे (Text) आणि   ४. फोटो (Image) 

ग्राफिक डिझाईन शिकण्यासाठी ह्या चारच दृश्य घटकांचा अभ्यास करावा लागतो. म्हणूनच ग्राफिक डिझाईन खूप सोपं आहे. 

सुरुवातीच्या काही लेखांत मी रेषा हा पहिला घटक  मिळून ग्राफिक डिझाईनमध्ये एकूण पाच घटक असतात असे म्हटले आहे. पण रेषा हा आकाराचाच एक उपघटक आहे. कारण दोन किंवा अधिक रेषा मिळून एक आकार बनतो. किंबहुना केवळ एक रेषा हा सुद्धा एक आकार असतो हेही सिद्ध होणारी गोष्ट आहे. अक्षर (Text) हा घटक म्हणजे भाषा असते. ग्राफिक डिझाईनमधील भाषा हा ग्राफिक डिझाईनचा एक स्वतंत्र घटक असला तरीसुद्धा मुळात तो एक आकार आहे. वेगवेगळे फॉन्ट्स हे डोळ्याला दिसणारे विविध भाषेतील वेगवेगळे आकारच आहेत. तुम्ही असेही म्हणू शकता कि अक्षरे म्हणजे आवाजाशिवाय एखाद्या भाषेतून मिळणारा संदेश आहे. सारांश अक्षर हा एक, दोन किंवा अधिक आकारांचाच एक ग्रुप असला तरी भाषेच्या संदर्भात तो ग्राफिक डिझाईनमधील एक स्वतंत्र घटक मानला जातो. त्याला टाईपोग्राफी म्हणतात.

तेंव्हा सारांश हाच कि, ग्राफिक डिझाईनमध्ये आकार, रंग, अक्षर आणि पिक्सल असे चारच मूळ घटक असतात. 

ग्राफिक डिझाईनमध्ये डोळ्याला न दिसणारा पण कानाला ऐकू येणारा (श्राव्य) चौथ्या घटक म्हणजे आवाज. मग तो आवाज बोलणं, गाणं, संगीत किंवा कशाचाही असेल. ग्राफिक डिझाईनच्या गरजेनुसार याचाही अभ्यास तुम्हाला पुढे करायचा आहे. 

9. ग्राफिक डिझाईनमधील ऑब्जेक्टसची आकर्षक रचना. (Layout / Composition)

ग्राफिक डिझाईन प्रक्रियेतील हा शेवटचा पण अत्यंत महतवाचा टप्पा आहे. वरील ८ स्टेप्सच्या आधारे ग्राफिक डिझाईनसाठी बनवलेल्या विविध ऑब्जेक्टसची विशिष्ट साईजमध्ये आकर्षक रचना करायची असते. त्याला लेआऊट किंवा कॉम्पोझिशन म्हणतात. ग्राफिक डिझाईनमधील कोणता ऑब्जेक्ट कुठे ठेवला पाहिजे, त्यांचा परस्पर संबंध लक्षात घेऊन कोणत्या ऑब्जेक्टला किती महत्व द्यायला पाहिजे. बॅकग्राऊंड कशी पाहिजे, मोकळी जागा किती हवी. विषयानुरूप डिझाईनची रंगसंगती कशी असायला हवी. डिझाईनमधील प्रत्येकऑब्जेक्टचं फिनिशिंग, अशा अनेक गोष्टींचा विचार करून लेआऊट करावा लागतो. ग्राफिक डिझाईनचा लेआऊट कसा असावा यासाठी निश्चित असे शास्त्र नाही पण काही मूलभूत नियम आणि बंधने मात्र जरूर पाळावी लागतात. त्यानुसार उपलब्ध ऑब्जेक्टसची रचना करायची असते. शेवटी तयार झालेलं फायनल डिझाईन पाहणाऱ्याला चांगलं दिसलं पाहिजे. 

10. ग्राफिक डिझाईनमधील सर्जनशीलता. (Creativity)

विषयानुरूप ग्राफिक डिझाईनची एक मध्यवर्ती कल्पना असते, ती दृश्य रूपात आणताना विविध  संकल्पनांचा आधार घेऊन डिझाईन बनवले जाते, त्यामध्ये रूढ झालेल्या काही शास्त्रीय आणि काही अशास्त्रीय संकल्पना असतात. जसे रूढी-परंपरा, समज-गैरसमज गृहीत धरून नवीन तंत्रज्ञान वापरून जे सांगायचे आहे ते थोड्या कलात्मक आणि जगापेक्षा वेगळ्या पद्धतीने सांगणे याला ग्राफिक डिझाईनमधील सर्जनशीलता म्हणतात. व्यंगचित्रे, हास्य चित्रे, कविता, चारोळी, किंवा काही उपरोधिक सादरीकरण अशा ठिकाणी सर्जनशीलता असते. सर्जनशीलता ही केवळ ग्राफिक डिझाइनपुरतीच मर्यादित नसते तर मानवी जीवनाशी संबंधित प्रत्येक व्यवहारामध्ये ती दिसून येते. 

एका डोळ्यानं आंधळा असलेल्या राजाचं पेंटिंग करण्यासाठी तीन दिग्गज चित्रकार येतात. पहिल्या चित्रकाराने वास्तवतेला प्राधान्य देऊन राजा जसा आहे तसे अगदी हुबेहूब राजाचे पेंटिंग  केले.  दुसऱ्या चित्रकाराने पेंटिंगमध्ये राजाचे दोन्ही डोळे उघडे दाखवले आणि राजाचे व्यंग लपवले. तिसऱ्या चित्रकाराने पेंटिंगमध्ये राजा एक डोळा झाकून, नेम धरून धनुष्यातून बाण सोडत आहे असे दाखवले. आता पाहा पहिल्या पेंटिंगमध्ये सत्य आहे पण राजा कुरूप दिसतो. दुसऱ्या पेंटिंगमध्ये राजा सुंदर दिसतो पण ते सत्य नाही. पण तिसऱ्या चित्रकाराने सत्याला कल्पकतेची जोड देऊन केलेले पेंटिंग पाहताना राजा आंधळा असेल असे कोणाला वाटणारच नाही. धनुष्यामधून बाण सोडताना नेम धरण्यासाठी एक डोळा झाकावाच लागतो. याला म्हणतात सर्जनशीलता. राजाने तिसऱ्या चित्रकाराला इनाम दिले. 

उपलब्ध साधन सामुग्री नेहमीपेक्षा वेगळ्या पद्धतीने वापरून काहीतरी नवीन बनविणे यालाच सर्जनशीलता म्हणतात. टाकाऊ वस्तू वापरून कोणीतरी एखादी कलाकृती निर्माण करतो. ती सुद्धा सर्जनशीलता आहे. काहीतरी नवीन करण्याची ही जी प्रेरणा असते, ती डोळस व्यक्तीला कुठूनही मिळते, एखाद्या क्षणी अचानक काहीतरी सुचतं आणि ती कल्पना विविध मार्गाने दृश्य रूपात आणायची असते. लक्षात घ्या नेहमीच काहीतरी वेगळं करण्याची वृत्ती असणाऱ्यांसाठी ग्राफिक डिझाईनमधील करिअर खूप सोपं असतं. 

11. ग्राफिक डिझाईनचा परिणाम. 

ग्राफिक डिझाईनचा पाहणाऱ्याच्या मनावर होणारा अपेक्षित परिणाम हा त्या ग्राफिक डिझाईनचा अंतिम उद्देश असतो. कोणत्याही ग्राफिक डिझाईनचा कळत नकळत पाहणाऱ्याच्या मनावर प्रभाव पडत असतो. जसे कोणी नवीन ग्राहक समोर येताच किंवा कामासाठी एखाद्या कंपनीत गेल्यावर जेंव्हा त्यांना व्हिजिटिंग कार्ड  दिले जाते. तेंव्हा संबंधित व्यवसायाची ती पहिली ओळख असते. ती ओळख व्हिजिटिंग कार्डच्या दर्जानुसार होत असते. कार्डचा लेआऊट, डिझाईन, कलर्स, त्यामधील परफेक्शन पाहून अप्रत्यक्षपणे डोक्यात एक इमेज बनते. नंतर संबंधित प्रॉडक्टची इतर डिझाईन्स पासून हळू हळू ती इमेज आणखी चांगली होते. आणि शेवटी तो प्रॉडक्ट प्रत्यक्ष वापरून ती इमेज पक्की होते. विशेषतः जाहिरातींचा होणारा परिणाम हा व्यवसाय वृद्धीसाठी खूप महत्वाचा असतो. म्हणूनच तर वर्तमानपत्र, रेडिओ, टीव्ही, इंटरनेट, सोशल मिडिया अशा विविध माध्यमांद्वारे जाहिरातींचा भडीमार केला जातो. त्यामुळेच तुम्ही जेंव्हा दुकानात किंवा मॉलमध्ये जाता, तेंव्हा अनेकवेळा पाहून, ऐकून मनावर बिंबलेला प्रॉडक्ट विकत घेता. कथा, कविता, पुस्तक वाचून मनावर होणारा परिणाम. सोशल मिडिया, टीव्ही सिरीयल, सिनेमा आणि विशेषतः मोबाईलवर व्हिडीओ पाहून होणारा परिणाम, हा तुमचे जीवन घडविणारा किंवा कधी कधी बिघडविणाराही असतो. आणि या सर्वांच्या मुळाशी भुरळ पडणारे ग्राफिक डिझाईनच असते. 

पुढच्या लेसनमध्ये कोरल ड्रॉ ओपन करून आपण डायरेक्ट प्रॅक्टिकलला सुरुवात करणार आहोत.